Ένα από τα προβλήματα που ταλανίζουν τα κόμματα είναι ο πραγματικός ή εκλαμβανόμενος ως ολιγαρχικός χαρακτήρας τους.
Τα κόμματα θεωρούνται γραφειοκρατικοί πολιτικοί μηχανισμοί η βάση των οποίων είτε είναι αδρανής είτε ασχολείται με ανιαρές και ανούσιες εργασίες ( μετέχουν σε συσκέψεις , επιτροπές κτλ ) . Αντίθετα , οι μονοθεματικές ομάδες διαμαρτυρίας έχουν μεγαλύτερη επιτυχία στην προσέλκυση νέων μελών και την εξασφάλιση μεγαλύτερης υποστήριξης , ιδιαίτερα μεταξύ των νέων , εν μέρει διότι διακρίνονται από πιο χαλαρή οργάνωση και αναπτύσσουν τοπική δράση κι εν μέρει επειδή τονίζουν περισσότερο τη συμμετοχή και τη δράση . Η δημόσια εικόνα των κομμάτων έχει σπιλωθεί και από τους δεσμούς που διατηρούν με την κυβέρνηση και τους επαγγελματίες πολιτικούς . Ως "πολιτικοί φορείς" , τα κόμματα μολύνονται από την εξουσία , τη φιλοδοξία και τη διαφθορά με την οποία σχετίζονται συχνά τα ανώτερα κρατικά αξιώματα . Με άλλα λόγια , υποχωρεί η άποψη ότι τα κόμμα προέρχονται "από τον λαό" αφού , πολύ συχνά , φαίνονται απορροφημένα σε εσωτερικές διενέξεις και στον αγώνα για την εξουσία , κι έτσι απομακρύνονται από τα προβλήματα των απλών ανθρώπων.
Ένας άλλος τρόπος να εξηγήσουμε την υποχώρηση των κομμάτων είναι να την δούμε σαν σύμπτωμα του ότι η διακυβέρνηση των πολύπλοκων σύγχρονων κοινωνιών γίνεται ολοένα και δυσκολότερη . Η απογοήτευση και ο κυνισμός αυξάνονται όσο τα κόμματα διεκδικούν την εξουσία διακηρύσσοντας μεν την ικανότητα τους να λύνουν προβλήματα και να βελτιώνουν καταστάσεις , αποτυγχάνοντας όμως να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους όταν βρεθούν στην κυβέρνηση . Η αυξανόμενη δύναμη των ομάδων συμφερόντων και η όλο και πιο παγκοσμιοποιημένη οικονομία αποτελούν κεντρικές δυσκολίες , τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει κάθε κόμμα που αναλαμβάνει την εξουσία .
Μια τελευταία εξήγηση είναι ότι τα κόμματα υποχωρούν ενδεχομένως διότι έχουν αρχίσει να ξεθωριάζουν οι κοινωνικές ταυτίσεις και οι παραδοσιακές πεποιθήσεις που τα γέννησαν . Αυτό βέβαια φαίνεται στην υποχώρηση της ταξικής πολιτικής , η οποία συνδέεται άμεσα με το φαινόμενο του "μεταφορντισμού" .
Επιπλέον , με την υποχώρηση των παλιότερων κοινωνικών , θρησκευτικών και άλλων συνδέσεων , νέες ιδέες και νέες ευαισθησίες έχουν έρθει στο προσκήνιο της πολιτικής , κυρίως αυτές που ταυτίζονται με τον μεταϋλισμό . Ενώ κάποτε τα μαζικά , προγραμματικά κόμματα κατάφερναν να εκφράζουν στόχους μεγάλων τμημάτων του εκλογικού σώματος , θέματα όπως η ισότητα των φύλων , η πυρηνική ενέργεια , τα δικαιώματα των ζώων και η ρύπανση του περιβάλλοντος απαιτούν ενδεχομένως για την προώθηση τους νέους και διαφορετικούς πολιτικούς σχηματισμούς.
Βρισκόμαστε ίσως σε μια διαδικασία αντικατάστασης των κομμάτων από μονοθεματικές ομάδες και κοινωνικά κινήματα που καλούνται να παίξουν το ρόλο του συνδέσμου ανάμεσα στην κυβέρνηση και την κοινωνία...
*** Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα του βιβλίου του Andrew Heywood με τίτλο "Politics". Κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις "Πόλις" με τίτλο "Εισαγωγή στην Πολιτική" σε μετάφραση Γιώργου Καράμπελα...
