Είναι καλά γνωστό ότι μία υγιής δημοκρατία πρέπει να έχει μία ισχυρή και μεγάλη μεσαία τάξη. Η σύγχρονη δημοκρατία προϋποθέτει...
...την ανάπτυξη της μεσαίας τάξης, χωρίς την οποία δεν μπορεί να επιβιώσει διότι αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της. Λειτουργεί, τις περισσότερες φορές, ορθολογικά, προσφέρει το δυναμικό για την ανάπτυξη, είναι «η γέφυρα» μεταξύ πλουσίων και φτωχών και, ως εκ τούτου, είναι καθοριστικός παράγοντας για την κοινωνική συνοχή και την πολιτική σταθερότητα. Είναι, παράλληλα, η πηγή από την οποία μπορεί να αναδυθεί μία δυναμική κοινωνία πολιτών.
Με αυτήν την έννοια όσα συμβαίνουν στην Τουρκία και τη Βραζιλία είναι αποτέλεσμα δημοκρατίας. Εκ πρώτης όψεως το επιχείρημα αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως υπερβολή. Μία νηφάλια ανάλυση, όμως, δείχνει ότι η πορεία εκδημοκρατισμού και εκσυγχρονισμού στις δύο χώρες προχώρησε παράλληλα με την οικοδόμηση της μεσαίας τάξης, παρά τις μεγάλες ανισότητες που ακόμα υπάρχουν. Η ραγδαία οικονομική πρόοδος των τελευταίων δεκαπέντε χρόνων συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία της. Χαρακτηρίζεται από δυναμισμό και υψηλού επιπέδου μόρφωση και ικανότητες, με ιδιαίτερη ευαισθησία σε κοινωνικά θέματα, με οικολογική συνείδηση και με αποστροφή προς τον κρατισμό, τον αυταρχισμό και τη διαφθορά.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Βραζιλία, της οποίας, μεταξύ 1999-2009, η μεσαία τάξη αυξήθηκε κατά 31 εκατομμύρια. Αλλά και στην Τουρκία, η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη δημιούργησε μία νέα επιχειρηματική ελίτ, τους «τίγρεις της Ανατολίας» και μία πολύ δραστήρια κοινωνία των πολιτών. Η μεσαία τάξη, λοιπόν, λειτούργησε ως εμβρυουλκός και προωθητής του εκδημοκρατισμού. Δεν είναι τυχαίο που σήμερα γίνεται πρωταγωνιστής στις κοινωνικές αντιδράσεις. Ωστόσο, οι διαδηλωτές στις πλατείες της Τουρκίας και της Βραζιλίας δεν είναι μονόλιθος, ούτε, βεβαίως, εκφράζονται από μία συγκεκριμένη τάξη, κινήσεις ή άτομα. Είναι ένα σύνθετο μωσαϊκό.
Επομένως, χρειάζεται προσοχή στις συγκρίσεις και στα γενικά συμπεράσματα. Οι μαζικές διαδηλώσεις στην Κωνσταντινούπολη ή στο Σάο Πάολο δεν είναι ούτε «κίνημα», ούτε «επανάσταση», ούτε «εξέγερση αγανακτισμένων». Είναι μία δυναμική αντίδραση σε συγκεκριμένες πολιτικές νοοτροπίες και πρακτικές, οι οποίες υποσκάπτουν την ίδια τη δημοκρατία και θεωρούνται ως απειλή για τα δικαιώματα της ευρύτερης μεσαίας τάξης. Διαφέρουν, έτσι, ριζικά από τα όσα συνέβησαν στην Αίγυπτο και την Τυνησία ή σε άλλες αραβικές χώρες. Επίσης, οι περιπτώσεις των δύο χωρών έχουν κάποιες ομοιότητες μεταξύ τους, αλλά η καθεμιά έχει και τα δικά της ειδικά χαρακτηριστικά.
Ένα ωραίο άρθρο του Φίλιππου Σαββίδη εδώ.
