Για ένα σύγχρονο εκλογικό σύστημα

Του Ηλια Mοσιαλου

Το εκλογικό σύστημα σε εποχές ριζικών κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών μπορεί να παίξει σημαντικά θετικό ρόλο διευκόλυνσης των μεταρρυθμίσεων ή και το ακριβώς αντίθετο. Ο ρόλος του εκλογικού συστήματος εξαρτάται από τις άμεσες ανάγκες της κάθε χώρας ξεχωριστά. Μέχρι να οδηγηθούμε στην κυβέρνηση Παπαδήμου, το κυρίαρχο μοντέλο που προτεινόταν ήταν η εφαρμογή ενός συστήματος στο οποίο 180 βουλευτές θα εκλέγονται σε μονοεδρικές και 120 με εθνική λίστα. Εάν καταλήξουμε σε μια Βουλή 200 αντιπροσώπων, αναλογικά θα μειωθούν οι βουλευτές. Με αυτό τον τρόπο στις μονοεδρικές θα εκλέγονται κυρίως βουλευτές από το πρώτο κόμμα και ορισμένοι από το δεύτερο μεγάλο. Τα μικρά κόμματα θα υποεκπροσωπούνται ή δεν θα εκπροσωπούνται καθόλου. Αντιθέτως, για να...


...υπάρξει αναλογικότητα, θα εκλέγονται περισσότεροι βουλευτές εκτός των δύο μεγάλων κομμάτων από την εθνική λίστα.

Με αυτό το σύστημα εξασφαλίζονται ορισμένα θετικά στοιχεία, δεν παραβιάζεται η αρχή της πλειοψηφίας, τηρούνται οι αρχές της αναλογικότητας, ενώ ουσιαστικά δίνεται η δυνατότητα περιορισμού του μαύρου χρήματος, απαραίτητου για την εκλογή ενός βουλευτή σε τεράστιες περιφέρειες. Από την άλλη, όμως, προκύπτουν ορισμένες παρενέργειες που αφορούν την ποιότητα του πολιτικού προσωπικού. Συγκεκριμένα, στις μονοεδρικές είναι πιθανό, αντί της πολιτικής αντιπαράθεσης για μείζονα πολιτικά ζητήματα, να επικρατήσει ένας ανταγωνισμός στον οποίο το πάνω χέρι θα έχουν οι τοπικές αντιπαραθέσεις. Ο τοπικισμός σε καμία περίπτωση δεν θα βοηθήσει τη χώρα να εξέλθει από την κρίση, αντιθέτως θα οδηγήσει σε τοπικούς λαϊκισμούς.

Ενα άλλο μειονέκτημα των μονοεδρικών είναι πως στις αμφίρροπες περιοχές ίσως υπάρξει πλειοδοσία ρουσφετιού και ενδεχομένως και μαύρου χρήματος. Επίσης, μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει σε άκρως αντίθετα αποτελέσματα σχετικά με τη μονιμότητα του σημερινού πολιτικού προσωπικού. Από τη σημερινή μονιμότητα θα οδηγηθούμε σε βουλευτές μιας θητείας. Αφού, σε περίπτωση που το πρώτο κόμμα έρθει δεύτερο, θα υπάρξει μια τεράστια αποδυνάμωση των βουλευτών που προέρχονται από τις μονοεδρικές. Αυτό μπορεί να οδηγήσει και σε καταστάσεις όπου επιφανή στελέχη θα στριμώχνονται να ενταχθούν στην εθνική λίστα σε περίπτωση αναμενόμενης ήττας. Δεν φτάνει μόνο αυτό, από τη μια θα αυξηθούν οι πιέσεις για να είναι κάποιοι υποψήφιοι σε σίγουρες μονοεδρικές (Κρήτη για το ΠΑΣΟΚ, Λακωνία ή Δυτική Μακεδονία για Ν.Δ.) και από την άλλη οι σίγουρες μονοεδρικές θα γίνουν όπλο στα χέρια κάποιων ηγεσιών για να εκλέγουν τους «δικούς» τους ανθρώπους. Νομίζω πως για να αποφευχθούν οι παραπάνω παρενέργειες, η καλύτερη λύση θα ήταν να προσφύγουμε σε ένα  σύστημα 60 (ή 40) τριεδρικών εκλογικών περιφερειών. Με αυτόν τον τρόπο θα ενισχυθούν η αντιπαράθεση για πολιτικά ζητήματα και η δυνατότητα του τρίτου κόμματος, αν εξασφαλίζει ποσοστά της τάξης περίπου του 20%-25%, να εκλέγει βουλευτές εκτός της εθνικής λίστας.

Οσον αφορά την ένσταση για το μαύρο χρήμα (που τώρα κυριαρχεί στις μεγάλες εκλογικές περιφέρειες), είναι προφανές πως τα πράγματα δεν θα χειροτερεύσουν αν η εκλογική αντιπαράθεση γίνει σε τριεδρικές και όχι μονοεδρικές. Εξάλλου με αυτόν τον τρόπο, τα όποια ελάχιστα παραπάνω έξοδα, θα αντισταθμίζονται από την άνοδο του επιπέδου του πολιτικού προσωπικού και από την αποδυνάμωση των ρουσφετολογικών πρακτικών και των τοπικιστικών μαξιμαλισμών. Περιγράφω με αυτόν τον τρόπο ένα εκλογικό σύστημα που θα διατηρήσει τα πλεονεκτήματα του υπό διαμόρφωση εκλογικού συστήματος (πλειοψηφία, αναλογικότητα, πάταξη μαύρου χρήματος) και παράλληλα θα ενισχύσει την πολιτικοποίηση του πολιτικού μας προσωπικού. Ταυτοχρόνως δεν θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο από τις ηγεσίες των κομμάτων για την εκλογή των αρεστών και όχι των αρίστων.

Δεν τελειώνουν όμως εδώ οι παράμετροι που πρέπει να λάβει υπόψη του ο μεταρρυθμιστής του σημερινού εκλογικού μας συστήματος. Υπάρχει και η διάσταση της εξασφάλισης αυτοδυναμιών χωρίς να παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας. Σε περιπτώσεις όπως η δική μας, αν υπάρξει μια εξακομματική ή επτακομματική Βουλή, τότε το πρώτο κόμμα δεν εξασφαλίζει αυτοδυναμία. Πιστεύω πως όπως υπάρχει κατώτατο όριο για την είσοδο ενός κόμματος στη Βουλή, θα πρέπει να υπάρξει και ένα όριο, ίσως το 35%, το οποίο αν το πιάνει το πρώτο κόμμα, να εξασφαλίζει την αυτοδυναμία, ανεξάρτητα με τον αριθμό κομμάτων που θα εισέρχονται στη Βουλή.

Σχόλιο Παραπολιτικής: Το άρθρο δημοσιεύθηκε χθες στην Καθημερινή. Συμφωνώ με όλα εκτός από τη μετακίνηση του ορίου αυτοδυναμίας στο 35%. Κάτι τέτοιο θα αποθάρρυνε τις πολιτικές δυνάμες από το να συνεργαστούν και η Ελλάδα σήμερα χρειάζεται ακριβώς το αντίθετο.