Ο Αλέξης Τσίπρας, ο αρχηγός του κόμματος ΣΥΡΙΖΑ, της Συμμαχίας της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, επισκέπτεται τις ΗΠΑ. Θα είναι μια ενδιαφέρουσα εμπειρία και για τις δύο πλευρές.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα πολιτικό κόμμα που είναι αφοσιωμένο στην ανατροπή του καπιταλισμού. Αυτό αναφέρει στην πιο πρόσφατη δημοσίευση δημόσιας πολιτικής, την διακήρυξη που ενέκριναν...
...τον περασμένο μήνα 3,000 αντιπρόσωποι του κόμματος. Η διακήρυξη αυτή προσκαλεί τους Έλληνες να παλέψουν εναντίον ενός πανίσχυρου εχθρού, του «παγκοσμιοποιημένου μεγάλου κεφαλαίου», το οποίο υποτίθεται οδηγεί τους λαούς σε απόλυτη εξαθλίωση τόσο στην Ευρώπη όσο και στο αναπτυσσόμενο κόσμο. Το «κεφάλαιο» επίσης προσπαθεί να καταστρέψει το κοινωνικό κράτος, να φέρει τα εργατικά δικαιώματα πίσω στον 19ο αιώνα, να μειώσει τους μισθούς σε επίπεδα τρίτου κόσμου και να αυξήσει την ανεργία.
Γιατί όμως οι λαοί της Ευρώπης δεν αντιστέκονται στην φρικτή πορεία του κεφαλαίου; Θα αντιστεκόντουσαν αν μπορούσαν, αλλά όπως τονίζει η διακήρυξη του ΣΥΡΙΖΑ, οι κοινοβουλευτικοί θεσμοί είναι προσχήματα, πραγματικά δημοκρατικοί. Συνεπώς το κόμμα υπόσχεται την ριζοσπαστική αλλαγή της κοινωνίας προς τον σοσιαλισμό. Ξεκάθαρα και χωρίς αμφιβολία απορρίπτει κάθε προσπάθεια για τον «εξωραϊσμό του καπιταλισμού». Ο ΣΥΡΙΖΑ υπόσχεται ότι ο σοσιαλισμός που υποστηρίζει δεν είναι «η αντιγραφή μοντέλων που επεδίωξαν να στηριχθούν σε τέτοιες ιδέες, αλλά τις παρερμήνευσαν, τις διαστρέβλωσαν και τελικά, για πολλούς και σύνθετους λόγους, αυτοκαταστράφηκαν». Ο ΣΥΡΙΖΑ ελπίζει να πετύχει εκεί που οι άλλοι απέτυχαν. Η Διακήρυξη δηλώνει ότι «οφείλουμε ... να μάθουμε όσα περισσότερα και όσο πληρέστερα μπορούμε από αυτό το μεγάλο τόλμημα και από αυτήν τη μεγάλη ιστορική εμπειρία, με τα καινοτόμα επιτεύγματα και τις καταλυτικές, τελικά, αποτυχίες».
Αυτή η περιγραφή των μαζικών δολοφονιών και φυλακίσεων ως «μεγάλου τολμήματος» ή ως «μεγάλης ιστορικής εμπειρίας» είναι ανήκουστη αλλά δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει. Ο κ. Τσίπρας εντάχθηκε στο σκληροπυρηνικό κομμουνιστικό κόμμα το 1989 όταν ο υπόλοιπος κόσμος ανακάλυπτε τα μυστικά της Ανατολικογερμανικής αστυνομίας, και μετακινήθηκε στο ΣΥΡΙΖΑ μερικά χρόνια αργότερα. Τον περιστοιχίζουν το ίδιο σκληροπυρηνικά στελέχη.
Ο Σύριζα ήρθε από το πουθενά και κέρδισε την δεύτερη θέση στις ελληνικές εκλογές του Μαΐου και Ιουνίου 2012. Το μήνυμά του της αντίστασης έναντι στο κατεστημένο βρήκε ευήκοα ώτα τόσο στο εξωτερικό όσο και το εσωτερικό. Ο κ. Τσίπρας ήταν ο μόνος σχεδόν από όλους τους Ευρωπαίους πολιτικούς που υποστήριζε ότι η Ελλάδα δεν χρειάζεται την διάσωση της ΕΕ και του ΔΝΤ. Ήθελε την Ελλάδα να αποσυρθεί από το πρόγραμμα διάσωσης, να αναστρέψει το πρόγραμμα λιτότητας και να εθνικοποιήσει τράπεζες και μεγάλες επιχειρήσεις. Υποστήριζε επίσης ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να εξασφαλίσει μεγαλύτερο πακέτο διάσωσης εάν απειλούσε να καταστρέψει την ευρωζώνη.
Το σχέδιο δεν είχε καμία ελπίδα επιτυχίας. Εάν η Καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ και οι άλλοι ηγέτες είχαν συμφωνήσει με την τακτική του Σύριζα, θα είχαν προσκαλέσει άλλα υπερχρεωμένα κράτη της ευρωζώνης να εγείρουν παρόμοιες αξιώσεις, τις οποίες η ευρωζώνη δεν είχε τα χρήματα να καλύψει. Ευτυχώς, τον περασμένο Ιούνιο ο Ελληνικός λαός ψήφισε να μείνει στο πρόγραμμα διάσωσης της ΕΕ και του ΔΝΤ και με αυτό τον τρόπο απέτρεψε την καταστροφική χρεοκοπία και την έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη.
Τί όμως εξηγεί την άνοδο αυτής της κάποτε περιθωριακής αντικαπιταλιστικής συμμαχίας κομμουνιστών και πρώην κομμουνιστών; Το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ ήταν πράγματι ανεύθυνο, αλλά έβρισκε στήριξη σε ένα εξαιρετικό επιχείρημα που εξηγεί την δημοφιλία του. Ο ΣΥΡΙΖΑ σωστά συνέδεσε την ελληνική κρίση με την αδικία και τον άτοπο σχεδιασμό του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Είναι απαράδεκτο ότι οι απλοί Έλληνες (ή Ιρλανδοί, ή Πορτογάλοι ή Ισπανοί) πολίτες θα πρέπει μόνοι τους να φέρουν τα βάρη όλων των λαθών που διέπραξαν οι δικές τους ηγεσίες, οι επικεφαλής των εμπορικών τραπεζών, οι διευθυντές των επιβλεπουσών αρχών και οι πρώτοι σχεδιαστές του Ευρώ. Τα σφάλματα στον σχεδιασμό της νομισματικής ένωσης έχουν μεγεθύνει εξαιρετικά τις συνέπειες των λαθών που έκανε η ίδια η Ελλάδα. Συνεπώς το σχέδιο να ζητηθεί περισσότερη βοήθεια από την ΕΕ δεν ήταν απλώς μια απειλή. Ήταν εξίσου και μια προσπάθεια να διορθωθεί η αδικία του να σώζεις τα αφεντικά και να τιμωρείς τους φορολογούμενους.
Δυστυχώς, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ακολουθεί πια αυτόν τον τρόπο σκέψης, διότι αυτός προϋποθέτει την αποδοχή της οικονομίας της αγοράς. Ο ΣΥΡΙΖΑ τώρα έχει στραφεί μακριά από το να προσφέρει σοβαρή ανάλυση της κρίσης χρέους ή να προσφέρει στην πανευρωπαϊκή συζήτηση. Είναι αντίθετα αφοσιωμένος στην ταξική πάλη, την σοσιαλιστική επανάσταση και την νίκη επί του «κεφαλαίου». Η άνοδός του και η σημερινές του θέσεις είναι μια χαμένη ευκαιρία, τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Δύση γενικότερα.
Παρά την εντύπωση ότι έχει τον έλεγχο, ο κ. Τσίπρας είναι ένας αδύναμος αρχηγός. Λέει στα ακροατήριά του ό,τιδήποτε ανυπομονούν ν’ ακούσουν. Όταν είναι στο εξωτερικό μιλά υπερ της Ευρώπης, αλλά στο εσωτερικό υποστηρίζει υπερ-εθνικιστικό προστατευτισμό. Υπόσχεται να συνεργαστεί με τις επιχειρήσεις, αλλά καταδικάζει τον καπιταλισμό και την ίδια την ιδέα του κέρδους. Επιτίθεται εναντίον της φοροδιαφυγής, αλλά προσπαθεί να προστατεύσει τις μικρές επιχειρήσεις από φορολογικούς ελέγχους.
Η Ευρώπη χρειάζεται απαραιτήτως φωνές που θα αναδείξουν τις αδικίες του κόσμου μας. Αλλά θα ήταν βαρύτατο σφάλμα να απαντήσουμε στις αδικίες αυτές μιλώντας μια γλώσσα μίσους ή ταξικής πάλης και να απορρίψουμε την κοινοβουλευτική δημοκρατία ή να εγκαταλείψουμε το κράτος δικαίου.
Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η Ελλάδα δεν στρέφεται προς τον κομμουνισμό ή τον ακραίο εθνικισμό. Αλλά ένα σημαντικό κομμάτι του εκλογικού σώματος ελκύεται από τις πεθαμένες αυτές ιδέες, πράγμα που δείχνει πόσο κάποιοι έχουν χάσει τον δρόμο τους. Η δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα πνίγεται από το μίσος και την απόγνωση. Όσο και αν αποδειχθεί ασήμαντη σε βάθος χρόνου, η στήριξη του Σύριζα στον ολοκληρωτισμό είναι άλλο ένα σημάδι της σύγχυσης και της δυστυχίας από τις οποίες σήμερα υποφέρει ο ελληνικός λαός.
*Ο κ. Ελευθεριάδης είναι Fellow στο Mansfield College, Oxford. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στη Wall Street Journal Europe, στις 22 Ιανουαρίου του 2013.
