Μιλούν σήμερα στην Παραπολιτική για την ιστορία, τις προκλήσεις και το μέλλον του προγράμματος, το οποίο κατάφερε να άρει τον αποκλεισμό μιας γενιάς παιδιών από την ελληνική κοινωνία.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
- Πολλοί πλέον γνωρίζουν το πρόγραμμα ελληνομάθειας των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη μετά από δεκαπέντε χρόνια παρουσίας εκεί, αλλά λίγοι...
...γνωρίζουν πως ξεκίνησε. Ποιος εντόπισε την ανάγκη παρέμβασης στην περιοχή και ποια ήταν η αρχική ιδέα;
Α. Φ: Τη δεκαετία του '90 οι ηγεσίες όλων των κομμάτων της Βουλής διαπιστώνουν ότι η μέχρι τότε πολιτική αποκλεισμού και περιθωρίου που ασκούσε το ελληνικό κράτος προς τη μειονότητα της Θράκης ήταν διπλά λαθεμένη. Εμπόδιζε την ενσωμάτωση στην κοινωνία αυτής της ομάδας Ελλήνων πολιτών, ενώ παράλληλα εξέθετε τη χώρα για παραβίαση δικαιωμάτων. Ομόφωνα έτσι δρομολογήθηκε η νέα αντιμετώπιση που ονομάστηκε πολιτική της ισονομίας και ισοπολιτείας. Μέρος αυτής της πολιτικής υπήρξαν μέτρα που θα βελτίωναν την εκπαίδευση των παιδιών της μειονότητας. Ένα ουσιαστικότατο τέτοιο μέτρο θετικής διάκρισης που ξεκίνησε το 1996 ήταν η ευκολότερη εισαγωγή των παιδιών της μειονότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε επιπλέον θέσεις καθώς και το συγκεκριμένο πρόγραμμα με στόχο την αρμονική ένταξη των νέων γενεών της μειονότητας στην κοινωνία μέσα από το σχολείο.
- Πώς αξιολογείται η απόδοση ενός τέτοιου προγράμματος; Υπάρχουν κάποιοι σχετικοί δείκτες που μπορούμε να λάβουμε υπόψη μας;
Θ. Δ: Το πρόγραμμα αξιολογείται με επιστημονικές τεχνικές όλο το διάστημα εφαρμογής του επί 15 χρόνια, δηλαδή συστηματικά ελέγχεται η αποτελεσματικότητά του. Υπάρχουν ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα. Το παραπάνω μέτρο εισαγωγής στην τριτοβάθμια και οι παρεμβάσεις του προγράμματος οδήγησαν σε θεαματική αύξηση των παιδιών της μειονότητας στα γυμνάσια, τα λύκεια και την ανώτερη εκπαίδευση και σε μια εντυπωσιακή μείωση της σχολικής διαρροής από το εννιάχρονο υποχρεωτικό σχολείο. Το 2000, 65% των παιδιών της μειονότητας δεν τελείωναν το γυμνάσιο. Σήμερα αυτό το ποσοστό είναι κάτω από 30% (βέβαια πάντα εξαιρετικά υψηλό, σε σύγκριση με τον εθνικό μέσο όρο που είναι κάτω από 6%. Η φοίτηση στο γυμνάσιο αυξήθηκε κατά 163% και στο λύκειο κατά 402%, ενώ στα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ κατά 608%. Μεγάλη σημασία έχει ότι πολλαπλασιάζεται συστηματικά η φοίτηση των κοριτσιών. Εκεί που τα κορίτσια απομακρύνονταν από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση σήμερα σχεδόν πλησιάζουν τον εθνικό μέσο όρο. Τα ποιοτικά αποτελέσματα αφορούν τον πολλαπλασιασμό των ευκαιριών για τα παιδιά της μειονότητας και της πλειονότητας να κάνουν δράσεις από κοινού, στην αύξηση της εμπιστοσύνης των γονιών, στην αύξηση των μητέρων που ζητούν να μάθουν ελληνικά.
- Πόσο σημαντική θεωρείτε τη συμβολή των ευρωπαϊκών πόρων στο εγχείρημα σας; Θα μπορούσε κάποιος να προβάλει το συγκεκριμένο πρόγραμμα ως ένα succes story ευρωπαϊκής «παρέμβασης» σε ένα σύνθετο ζήτημα;
Α. Φ: Είναι πολύ σημαντική η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Επέτρεψε την ίδρυση των εξωσχολικών κέντρων ελληνομάθειας και κοινωνικοποίησης, έδωσε τη δυνατότητα στην καινοτομία να ταξιδεύουν καθημερινά 11,5 μήνες το χρόνο 4 κινητές μονάδες με λάπτοπ, ηλεκτρονικά μαθησιακά παιγνίδι και κινητή παιδική βιβλιοθήκη στα απομονωμένα μειονοτικά χωριά μέχρι τα σύνορα της Βουλγαρίας και της Τουρκίας... Εκατοντάδες άνθρωποι εργάζονται για το πρόγραμμα, πράγμα που θα ήταν αδύνατο χωρίς τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Και ναι, βάσιμα μπορεί να προβληθεί ως παράδειγμα πετυχημένης παρέμβασης σε ένα πολύ σύνθετο και δύσκολο πεδίο. Το αναγνώρισε αυτό το Συμβούλιο της Ευρώπης. O Γάλλος βουλευτής Michel Hunault, απεσταλμένος του ΣτΕ με αντικείμενο «Θρησκευτική ελευθερία και άλλα ανθρώπινα δικαιώματα για τις μη μουσουλμανικές μειονότητες στην Τουρκία και τη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη (Ανατολική Ελλάδα)» επισκέφθηκε τη χώρα τον Ιούνιο του 2008. Η έκθεσή του, που κατέληξε σε ψήφισμα του ΣτΕ με ημερομηνία 27/01/2010, αξιολογεί το πρόγραμμα πολύ πετυχημένο και το ονομάζει «καλή πρακτική της Ελλάδας».
- Αν σας ζητούσα να ανακαλέσετε στη μνήμη σας κάποιο περιστατικό ή μια εικόνα ενδεικτική της ταυτότητας και της ουσίας του προγράμματος, ποιο θα ήταν αυτό;
Θ. Δ: Μια εικόνα, που επαναλαμβάνεται πια συχνά σαν μεγάλη ανταμοιβή για όσους πάλεψαν σκληρά όλα αυτά τα χρόνια να πετύχει αυτό το πρόγραμμα, είναι τα παιδιά που λένε ότι στα μαθήματα του προγράμματος «τα ελληνικά είναι εύκολα», τα παιδιά που ζωγραφίζουν το σύνθημα του προγράμματος «Πρόσθεση, όχι αφαίρεση / Πολλαπλασιασμός, όχι διαίρεση», τα παιδιά που μπήκαν στο πρόγραμμα πριν δέκα με δεκαπέντε χρόνια και σήμερα σπουδάζουν στο πανεπιστήμιο και εργάζονται τα καλοκαίρια στις κατασκηνώσεις του προγράμματος, είτε τελείωσαν τις σπουδές τους και με άψογα ελληνικά διδάσκουν σήμερα τα μικρά στα διάφορα κέντρα του προγράμματος.
- Πρόκειται για ένα πρόγραμμα προωθεί και στηρίζει την ελληνική γλώσσα, ένα από τα ελάχιστα που υπάρχουν. Πώς εξηγείται ότι έχετε δεχθεί επιθέσεις για «ανθελληνικούς» σκοπούς ενώ μαθαίνετε ελληνικά σε μικρά παιδιά και όχι μόνο;
Θ.Δ: Όταν υπάρχουν πολίτες δύο κατηγοριών, σε κάθε κοινωνία και παντού στον κόσμο, μια μειοψηφία αντιστέκεται απέναντι στην πολιτική που εκπροσωπεί και εφαρμόζει το πρόγραμμα, δηλαδή αντιστέκεται στην ισότητα και παλεύει για τη διατήρηση της ανισότητας, ώστε να μην απολέσει τα προνόμια και την εξουσία που αποδίδει η ιδιότητα του πολίτη πρώτης κατηγορίας. Επιπλέον τον πατριωτισμό δεν τον αντιλαμβάνονται όλοι με τον ίδιο τρόπο. Για μας το να βρίσκεται το Υπουργείο Παιδείας, που εκπροσωπούμε, κοντά στους πολίτες της μειονότητας έως τους πιο απομακρυσμένους, ακριτικούς οικισμούς, το να αμβλύνονται οι κοινωνικές ανισότητες, το να καταφέρνει να εντάξει η πολιτεία στους κόλπους της τις κάθε είδους διαφορετικότητες, όλα τούτα είναι πατριωτισμός.
- Έχοντας την εμπειρία του προγράμματος και παρατηρώντας την παράλληλη άνοδο του νεοναζισμού, πόσο καθοριστική θεωρείτε την παιδεία στην κοινωνική εξέλιξη;
Α. Φ: Το πρόγραμμα είναι η έμπρακτη απόδειξη ότι μόνο η δημοκρατία λύνει προβλήματα που διαιρούν τις ανθρώπινες ομάδες και διχάζουν τις κοινωνίες, επίσης τεκμηριώνει τη μεγάλη αξία που έχει η παιδεία για την απόχτηση πριν απ' όλα αυτογνωσίας, ώστε να μπορεί το κάθε άτομο να ζήσει θετικά τις διάφορες ταυτότητες που φέρει και να συμβιώσει συνεργατικά και αρμονικά με τους άλλους σε μια κοινωνία που προοδεύει μέσα από την αλληλεπίδραση και τον πλούτο από τις διάφορες κουλτούρες, γλώσσες και παραδόσεις.
- Το πρόγραμμα της Θράκης έχει μέχρι τώρα στηριχθεί από όλους τους Υπουργούς Παιδείας εξασφαλίζοντας μια διακομματική αναγνώριση της αποτελεσματικότητας του. Ξεχωρίζετε τη συμβολή κάποιων ανθρώπων;
Θ.Δ: Όπως σε όλα τα θέματα προφανώς υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα πρόσωπα. Το θεμελιώδες όμως είναι ότι όλοι ανεξαιρέτως οι Υπουργοί Παιδείας στήριξαν την ίδια πολιτική την οποία εφαρμόζει το Πρόγραμμα. Η συνέχεια πολιτικής δεν είναι σύνηθες χαρακτηριστικό στην ελληνική πραγματικότητα. Εδώ έχουμε μια λαμπρή εξαίρεση.
